In mei 2002 kwam er een fax (ja, die had je in die tijd nog) binnenrollen op de redactie van Webwereld. Het was een persbericht afkomstig van de Duitse Europarlementariër Ilka Schröder (van de Verenigde Europese Linkse Partijen / Noordelijke Groenen). In haar verklaring hekelde Schröder een beslissing van het Europees parlement om lidstaten de mogelijkheid te geven om zogeheten verkeersgegevens op te slaan.

Met die beslissing, vond Schröder, zette het Europarlement de deur open naar een surveillance-staat waarvan voormalige Stasi-agenten alleen maar konden dromen. “De westerse democratieën overtreffen nu de spionagepraktijken van de voormalige geheime dienst van Oost-Duitsland”, meende Schröder.

Slaapkamer

Zes jaar later is het dan echt zover. Op donderdag 22 mei stemde de Tweede Kamer in met een wetsvoorstel dat providers verplicht om informatie over telefoongesprekken, verzonden sms-berichten en verstuurde e-mails te bewaren.

De instemming van de Tweede Kamer was een formaliteit. De wetgeving is een uitvloeisel van een EU-richtlijn die alle Europese lidstaten verplicht om een bewaarplicht in te voeren. Landen hebben wel enige vrijheid bij de implementatie – zo mogen ze binnen een bandbreedte van een half tot twee jaar zelf kiezen hoelang de bewaartermijn moet zijn – maar die bewaarplicht moet er hoe dan ook komen.

Tegenstanders van de bewaarplicht stellen al sinds jaar en dag dat de maatregel buitenproportioneel is. Het is schieten met een kanon op een mug. Of zoals Gert Jan Kole daags na de stemming van de Tweede Kamer schreef: “Natuurlijk, we kunnen huiselijk geweld terugdringen door in elke slaapkamer een camera op te hangen – maar toch vinden we dat met z’n allen geen goed plan. We vinden het wél goed als de overheid in de strijd tegen terrorisme registreert welke sites je hebt bezocht, met wie je hebt gemaild en met wie je hebt gebeld, hoe lang en waar vandaan. Terwijl jaarlijks zo’n 200.000 vrouwen het slachtoffer worden van huiselijk geweld, maar terrorisme in Nederland gewoon niet voorkomt.”

Sleepnet

Afgezien van de privacykwesties dringt zich ook de vraag op hoe effectief de bewaarplicht zal zijn. Zal het verzamelen van verkeersgegevens daadwerkelijk leiden tot de opsporing van terroristen en het voorkomen van aanslagen? Hoewel je de stupiditeit van de doorsnee terrorist niet moet onderschatten, kun je daar de nodige vraagtekens bij zetten.

Wie echt kwaad wil, kan zich makkelijk aan de bewaarplicht onttrekken. En bij het voorkomen van aanslagen zal de bewaarplicht waarschijnlijk net zo effectief zijn als cameratoezicht. Wellicht handig als de politie na afloop een aanslag wil reconstrueren maar ook niet veel meer dan dat.

Terrorisme bestrijden (en nog belangrijker: voorkomen) doe je door radicale groepen goed in de gaten te houden. Niet door een sleepnet over heel Nederland uit te gooien.

Naïeve optimist

Verandert Nederland nu in een politiestaat als straks ook de Eerste Kamer instemt met het wetsvoorstel? Is de bewaarplicht echt erger dan de Stasi? Nee, zo erg is het nu ook weer niet. In tegenstelling tot in het Oost-Duitsland van Erich Honecker en Erich Mielke bestaat er in Nederland namelijk wél democratische controle op de activiteiten van opsporings- en inlichtingendiensten.

Noem mij een naïeve optimist, maar volgens mij zit het met die democratische controle in Nederland wel snor. Hoewel het grote publiek waarschijnlijk nog steeds geen idee heeft dat we straks een bewaarplicht krijgen, zijn er voldoende mensen die zich druk maken over dit onderwerp.

Toen er in 2005 een Europese actie werd opgezet tegen de bewaarplicht, waren de meeste handtekeningen afkomstig uit Nederland.

Postbodes

De Nederlandse politiek heeft zich evenmin onbetuigd gelaten. SP, GroenLinks, PvdA, D66 en LPF drukten minister Piet Hein Donner (toen nog Justitie) tot vervelens toe op het hart dat hij niet tijdens een onderonsje met zijn buitenlandse collega’s mocht instemmen met de bewaarplicht. (Donner luisterde niet.)

In de Eerste Kamer veegde CDA-senator Hans Franken de vloer aan met de plannen voor een bewaarplicht (“Nederland wordt er niet veiliger op als we de postbodes verplichten om bij te houden wie welke brief ontvangt”). Hij kreeg de hele Senaat – toch niet bepaald een anarchistisch gezelschap – mee. Ook het Nederlandse smaldeel in het Europarlement was overwegend kritisch over de plannen voor de bewaarplicht: uiteindelijk steunden alleen de CDA’ers het voorstel voluit.

De Kamer bepaalde vorige maand dat de bewaarplicht over drie jaar geëvalueerd moet worden. Nog voor het zover is, kunt u in het stemhokje meebeslissen wie die evaluatie moet gaan uitvoeren.