Internet speelt een ondergeschikte rol in de campagne voor de Tweede-Kamerverkiezingen. Alle grote partijen zijn weliswaar op internet aanwezig, maar in hun programma’s – die overigens op dat van de Lijst Pim Fortuyn (LPF) na allemaal via internet beschikbaar zijn – komt internet er doorgaans bekaaid vanaf.

GroenLinks pakt het verreweg het grondigst aan met een apart hoofdstuk over ‘De Virtuele Wereld’. Naast een algemeen verhaal over de rol die internet kan vervullen, zet de partij enkele concrete programmapunten op een rijtje.

Ook de PvdA heeft de standpunten over internet en ict in een apart hoofdstuk van haar programma opgenomen, zij het dat het onderwerp op één hoop gegooid wordt met biotechnologie.

Bij CDA, VVD, D66, ChristenUnie en SGP staan de standpunten over internet meer verspreid door het programma. Met name de uitgebreide aandacht die de SGP aan internet besteedt, is opvallend. De staatkundig gereformeerden belichten daarbij met name ‘de bedenkelijke schaduwzijden van het internetgebruik’. De partij maakt zich zorgen over ‘pornografie, racisme, discriminatie en gokken’.

In het verkiezingsprogramma van Leefbaar Nederland en op de lijst van standpunten van de Lijst Pim Fortuyn komt het woord ‘internet’ geen enkele keer voor. De Lijst Pim Fortuyn heeft nog geen standpunten over internet, zo laat een woordvoerster van de partij weten. “De werkgroep ict is net gevormd. Belt u na de verkiezingen nog maar een keer terug.”

Om een goed beeld te krijgen van wat de partijen met internet van plan zijn, lazen we niet alleen de partijprogramma’s, maar spraken we ook met de fractiespecialisten over hun standpunten.

Auteursrechten

Als het gaat om auteursrechten op internet, dan gaat het vooral om muziek. Dankzij uitwisselprogramma’s als KaZaA, Morpheus en AudioGalaxy is het nu makkelijker dan ooit om muziek via internet te downloaden. Dat gebeurt dan ook op grote schaal. Wereldwijd maken tientallen miljoenen mensen gebruik van de Napster-klonen.

De muziekindustrie zegt grote schade te ondervinden door het kopiëren van muziek. Volgens cijfers van de muziekorganisatie IFPI daalde het aantal verkochte cd’s, platen en cassettebandjes vorig jaar wereldwijd met 6,5 procent. De omzet nam met 5 procent af.

Sony maakte in februari bekend dat het 80 procent van het personeel – 290 werknemers – in zijn vestiging in Haarlem moest ontslaan, naar eigen zeggen het gevolg van de sterke toename van het illegaal kopiëren.

Muziekliefhebbers die via internet muziek ophalen, hoeven niet te vrezen dat de Nederlandse politiek daar een einde aan zal maken. De SP heeft het ‘recht’ op het downloaden van muziek zelfs expliciet opgenomen in haar partijprogramma. “Het gratis downloaden van muziek via internet bevordert de verspreiding van cultuurgoederen en dient daarom toegestaan te blijven. Om de makers van muziek te compenseren moet er, net als bij lege cassettebandjes, een beperkte opslag komen op de prijs van lege cd’s.”

Volgens GroenLinks moet er een evenwicht worden gevonden tussen de belangen van de rechthebbenden en de internetters. “Natuurlijk moeten cultuurproducenten hun auteursrechten niet door het elektronische vergiet zien verdwijnen, maar het is een foute boel als een digitale foto van de Victory Boogie Woogie slechts tegen betaling aan een commerciële onderneming kan worden bekeken”, schrijft de partij in haar programma.

Ook de PvdA en D66 voelen er weinig voor om het thuis kopiëren van cd’s en het downloaden van muziek aan te pakken. “De overheid heeft wel wat beters te doen dan het aanpakken van Napster-klonen”, meent Bert Bakker (D66). Om daar half grappend aan toe te voegen: “Een tevreden cd-brander is geen tegenstander.”

Bakker heeft weinig medelijden met de platenmaatschappijen en musici. “De muziekindustrie heeft op zichzelf gelijk: de artiesten worden benadeeld als mensen hun muziek van internet ophalen. Maar veel van die muziek zou nooit gekocht worden.” De muziekindustrie zou er volgens Bakker verstandig aan doen zich neer te leggen bij de situatie. “Je hebt niks goed te vinden als muziekindustrie, het kopiëren gebeurt toch wel.”

“Die balans tussen de belangen van de auteur en de belangen van de consument is moeilijk te realiseren”, geeft Kees Vendrik (GroenLinks) toe. “Dat de muziekindustrie en de artiesten van balen dat hun muziek gekopieerd wordt, begrijp ik wel. Maar een oplossing daarvoor kan alleen gevonden als er internationaal hard aan getrokken wordt. Dat gebeurt nu niet. Iedereen wacht op iedereen.”

Vendrik voelt veel voor het voorstel van de SP om een extra heffing op lege cd’s in te voeren. “Dat is een heel logische oplossing. Het probleem is vervolgens wel hoe je dat in godsnaam moet gaan uitvoeren.”

Ook bij de PvdA kan de muziekindustrie op weinig begrip rekenen. “We willen toch allemaal zo graag dat kinderen op internet gaan? Als ze dat doen en daar muziek gaan downloaden, moet je daar niet raar van opkijken”, meent PvdA-kamerlid Marja Wagenaar. “Je kunt het natuurlijk niet op grote schaal toestaan, maar dat een scholier op zijn zolderkamertje een of twee cd’s kopieert, is geen probleem.”

Bakker en Wagenaar hekelen de in hun ogen ‘buitengewoon ouderwetse’ en ‘conservatieve’ muziekindustrie. “De industrie zet de hakken in het zand”, constateert Bakker.”De platenmaatschappijen houden de nieuwe ontwikkelingen tegen”, meent Wagenaar.

Niet alleen de muziekindustrie is ouderwets, ook de auteursrechtenwetgeving is achterhaald, volgens de PvdA. Wagenaar vindt de wetten te rigide. Zij bepleit een versoepeling. “Rechtenhouders moeten een keer goed gecompenseerd worden, maar daarna kun je niet om geld blijven vragen aan consumenten.”

Ook het CDA is voor een andere vorm van auteursrechtenwetgeving. “Het auteursrecht is een wettelijk recht dat overeind gehouden moet worden. Maar je moet wel op zoek naar een wet die beter handhaafbaar is”, aldus Maria van der Hoeven. Hoe dat er uit moet zien, kan ze niet zeggen. Het plan van de SP om een extra heffing op onbeschreven cd’s in te voeren, ziet Van der Hoeven niet zitten. “Daarbij krijg je een verdraaid lastige verdeelsleutel.”

De VVD, die traditioneel meer oog heeft voor de belangen van bedrijven en hecht aan het eigendomsrecht, heeft meer moeite met het kopiëren van muziek. “Ook op een zolderkamertje mag dat natuurlijk niet. Auteursrechten moeten worden gerespecteerd”, aldus VVD-kamerlid Hella Voute. Om daar snel aan toe te voegen: “Het grote probleem is natuurlijk het commercieel kopiëren van muziek. Daarbij moet alles uit de kast gehaald worden om het aan te pakken.”

Privacy

Privacy is traditioneel een heet hangijzer op internet. Met name na de aanslagen van 11 september is de privacybescherming op internet echter onder vuur komen te liggen. In het ‘Actieplan Terrorismebestrijding en Veiligheid’, dat de Paarse regering na de aanslagen heeft opgesteld, staan bijvoorbeeld voorstellen om cryptografie aan banden te leggen en de mogelijkheden voor het aftappen van burgers te vergroten.

Gelet op de verkiezingsprogramma’s is privacy een duidelijk ‘links’ thema. SP, GroenLinks, PvdA en D66 besteden allemaal aandacht aan privacy op internet, terwijl VVD, CDA, ChristenUnie en SGP het onderwerp in hun programma’s links laten liggen.

De SP en GroenLinks zijn het meest concreet over privacybescherming: zij vinden dat internetters de mogelijkheid moeten behouden om hun e-mail te versleutelen. GroenLinks vindt zelfs dat de overheid de ontwikkeling en het gebruik van betrouwbare encryptie zou moeten bevorderen.

De SP voelt niets voor extra bevoegdheden voor opsporingsdiensten. “De overheid heeft al heel veel instrumenten om in het privédomein van burgers te treden – ook veel instrumenten waar ik helemaal geen weet van heb. Daar hoef je geen extra bevoegdheden aan toe te voegen. Misbruik ligt op de loer”, meent Harry van Bommel van de SP.

De PvdA, D66 en VVD vinden dat opsporingsdiensten bij het vermoeden van een misdrijf toegang moeten kunnen krijgen tot de encryptiesleutel waarmee een verdachte zijn e-mail versleutelt. “Als een persoon wordt verdacht van een ernstig misdrijf, kinderporno bijvoorbeeld, moet het openbaar ministerie toegang kunnen krijgen tot zijn e-mail”, meent Marja Wagenaar.

“Het mag niet zo zijn dat opsporingsautoriteiten de toegang hebben tot alle encryptiesleutels”, meent Kees Vendrik. “Maar het gaat een stap te ver om helemaal nooit toegang te geven tot versleutelde e-mail.”

D66 vindt wel dat die mogelijkheid met de nodige waarborgen moet worden omkleed. “De rechter-commissaris moet vooraf toestemming geven”, aldus Bakker. Daarnaast willen de democraten dat ‘digitale grondrechten een plek krijgen in de Grondwet’. “Wij zijn tegen grootscheepse data mining, zoals bijvoorbeeld bij Echelon gebeurt”, licht Bakker toe.

De VVD ziet in encryptie een goede mogelijkheid om de veiligheid van de communicatie op internet te garanderen. Voute: “Wij willen geen Big Brother. Encryptie, een digitale handtekening en trusted third parties kunnen een belangrijke rol spelen bij het waarborgen van de privacy.”

Het CDA lijkt het minste belang te hechten aan privacy. Van der Hoeven: “Privacy is natuurlijk belangrijk, maar als de keuze neerkomt op privacy versus het pakken van criminelen, dan is wat ons betreft de privacy ondergeschikt. Bij terroristische acties moet je kunnen ingrijpen. Opsporingsdiensten moeten daarvoor de instrumenten hebben.”

Volgende week deel 2 over de verkiezingen en internet. Met daarin aandacht voor breedbandinternet, spam en de rol van de overheid op internet.