De Automatische Relais Rekenmachine Amsterdam (ARRA) heette de ‘computer’ die op 21 juni 1952 in gebruik werd genomen. De elektromechanische rekenmachine was ontworpen door Carel Scholten en Bram Loopstra, twee medewerkers van het Mathematisch Centrum (MC) in Amsterdam.

Een groot succes was de ARRA niet. Het apparaat werkte maar één keer, bij de officiële ingebruikname. En zelfs bij die gelegenheid, waarbij burgemeester D’Ailly en minister Rutten van Economische Zaken aanwezig waren, functioneerde het apparaat allesbehalve vlekkeloos.

De computer simuleerde een dobbelsteen. Tijdens de ‘berekening’ stokte het apparaat even. “Hij denkt na”, stelden de aanwezige wetenschappers de burgemeester en de minister gerust. Na een ferme klap berekende het apparaat alsnog een willekeurig getal. Daarna zou de computer nooit meer goed functioneren.

De door Gerrit Blaauw ontworpen opvolger van ARRA, de ARRA II (1953), was een langer leven beschoren. De ARRA I is niet bewaard gebleven. Verschillende onderdelen van de computer werden gebruikt voor de ARRA II. Ook die machine werd later gedemonteerd.

Mathematisch Centrum

De belangrijkste taken voor het Mathematisch Centrum (MC), waar het apparaat stond, bestonden uit opdrachten in geavanceerd rekenwerk en het ontwikkelen van grote rekenmachines. Voor het rekenwerk werden jonge meisjes met een wiskundeknobbel aangenomen.

“Het waren vaak eindeloze formules met termen die voor allerlei waarden van de argumenten uitgerekend moesten worden” vertelde Nora Schram, een van de rekenaarsters, in 2000 in een interview in Computable.

“We schreven alle uitkomsten netjes op. Er waren nog geen afdrukmogelijkheden. Wel hadden we hulp van machines: eerst een mechanische rekenmachine, een soort koffiemolentje waar iedere optelling een slag aan de hendel vereiste, en later een elektrische. Dat was een Monroe. Daarbij mocht je absoluut niet door nul delen, want dan liep het apparaat vast.”

CWI en SARA

Het MC bestaat nog steeds, zij het onder een andere naam: Centrum voor Wiskunde en Informatica (CWI).

In de jaren tachtig stond het CWI ook aan de wieg van internet in Nederland. In de Watergraafsmeer in Amsterdam, waar het CWI gevestigd is, werd het eerste Europese internetknooppunt aangelegd – nog voor het internetknooppunt bij het vermaarde Zwitserse onderzoeksinstituut CERN.

De rekenfunctie van het MC werd overgedragen aan SARA.

In het VPRO-radioprogramma OVT werd op 16 juni aandacht besteed aan ARRA I. De uitzending is nog steeds op de site van het programma te beluisteren.