Na de rellen in Londen en andere delen van Engeland vorige week buitelden de opinielijers over elkaar heen om de plotselinge uitbraak van geweld te verklaren. Armoede, het sluiten van jongerencentra, de bezuinigingen, het verval van normen en waarden, slechte opvoeding, gewelddadige games en zelfs de reactie van de ‘elite’ op de dood van Amy Winehouse werden aangewezen als mogelijke oorzaken.

Oja, en de rellen hadden natuurlijk nooit kunnen plaatsvinden zonder sociale media en BlackBerry Messenger (BBM). Via deze communicatiemiddelen hadden de jonge relschoppers immers met elkaar afgesproken.

De politieke reactie op de rol van sociale media en BBM laat zich raden. De Conservatieve premier David Cameron kondigde vorige week donderdag tijdens een Lagerhuisdebat aan dat hij laat onderzoeken of het mogelijk is om sociale media plat te leggen als ze worden ingezet om ‘geweld, onrust en criminaliteit te beramen’.

Reltoeristen

In Nederland hield het PvdA-kamerlid Diederik Samsom een pleidooi voor het tijdelijk platleggen van BBM in wijken waar werd gereld. “Waarom zet niemand BlackBarry (sic!) Messenger uit in London? Lijkt me een effectieve manier de ‘organisatie’ van nieuwe rellen te ontregelen”, twitterde Samsom.

Zou het echt? Samsom pleitte ervoor om BBM uit te zetten in de buurten waar de rellen plaatsvonden – een maatregel die volgens de sociaal-democraat vergelijkbaar is met het afsluiten van wijken. Maar analyses van Britse media wijzen uit dat een niet onaanzienlijk deel van de opgepakte relschoppers – surprise, surprise – uit andere buurten kwam. Deze reltoeristen zouden dus geen enkele hinder hebben ondervonden van het plaatselijk platleggen van BBM. Datzelfde geldt natuurlijk voor de plunderaars die in andere steden de straat op gingen.

Ook om andere redenen lijkt de effectiviteit van het platleggen van BBM op zijn minst twijfelachtig. Er zijn immers genoeg alternatieven om contact te leggen met je vrienden. Bellen, mailen, sms’en, twitteren, Faceboooken… En wie zegt dat je voor het organiseren van een rel per se internet en een mobiele telefoon nodig hebt? Nog niet eens zo heel lang geleden wisten relschoppers elkaar ook zonder die moderne communicatiemiddelen prima te vinden.

Guanatánamo Bay

Op Twitter kreeg Samsom herhaaldelijk voor de voeten geworpen dat de door hem voorgestelde maatregel wel erg deed denken aan de manier waarop dictators proberen opstanden de kop in te drukken. Waarop de PvdA’er dan weer antwoordde dat de relschoppers in Londen onvergelijkbaar zijn met de demonstranten op het Tahrirplein en dat we hier bovendien een ‘democratische rechtsstaat‘ hebben.

Dat is allebei waar, zij het dat je ook in een democratische rechtsstaat in tijden van crisis gekke maatregelen kunt nemen waar je later spijt van krijgt. Nieuwe bevoegdheden voor autoriteiten die misschien alleszins redelijk lijken op het moment dat de schijt de ventilator raakt, verdwijnen namelijk niet zomaar als de crisissituatie weer voorbij is. De gedetineerden die bijna tien jaar na 11 september nog steeds vastzitten in het juridische niemandsland dat Guantánamo Bay heet, kunnen daarover meepraten.

Nog een voorbeeldje? Vorige week besloot het ov-bedrijf BART in San Francisco om op een aantal stations het mobiele-telefoonverkeer plat te leggen. Waarom? Omdat er een demonstratie was gepland op de stations en BART de actievoerders wilde dwarsbomen. Maar mag dat dan zomaar? Volgens BART bestond er geen enkel wettelijk beletsel.

Watergevecht

Je kunt dit soort maatregelen natuurlijk afdoen als hysterisch Amerikaans. In Europa zal het nooit zover komen. Toch? Wie de reactie op de Londense rellen ziet, kan daar echter niet al te zeker van zijn. De Engelse politie heeft inmiddels een 20-jarige man opgepakt die via BBM en Facebook opriep tot het houden van een watergevecht.

Weet je waar de politie ook mensen oppakt voor het organiseren van een watergevecht? In Iran.

Het platleggen en ontregelen van sociale media en diensten als BBM is één van de eerste middelen waarnaar autoritaire regimes grijpen, in een democratie zou het één van de laatste oplossingen moeten zijn. Jammer dat één van de slimste Nederlandse kamerleden dat niet snapt.