De Alkmaarse bestuursrechter buigt zich over het gebruik van stemcomputers op verzoek van de Stichting Wijvertrouwenstemcomputersniet.nl. De stichting vroeg de rechter vrijdagmiddag om de goedkeuring van de Nedap-stemcomputers op te schorten. Er loopt al een beroepsprocedure en als het aan de stichting ligt, wordt er hangende het beroep geen gebruikgemaakt van de stemcomputers.

“De stemcomputers van Nedap zijn ziek en worden niet meer beter”, betoogde Rop Gonggrijp van de Stichting Wijvertrouwenstemcomputersniet.nl tijdens de rechtszitting. Volgens hem zijn de stemcomputers van Nedap ten onrechte goedgekeurd.

In zijn pleidooi herhaalde Gonggrijp zijn bezwaren dat verkiezingen met de huidige stemcomputers oncontroleerbaar zijn. “Stembiljetten, stembussen en stemhokjes kun je desnoods van de duivel zelf betrekken. Maar bij het gebruik van stemcomputers moeten we afgaan op de blauwe ogen van de firma Nedap.”

Gonggrijps kritiek op de Nedap-stemcomputers was tegen het zere been van Matthijs Schippers van Nedap. Volgens Schippers onderbouwt Wijvertrouwenstemcomputersniet.nl de klachten over de Nedap-apparaten onvoldoende. Tijdens de rechtszaak en na afloop nodigde hij Gonggrijp uit om langs te komen bij Nedap. Gonggrijp liet echter weten daar weinig zin in te hebben.

Burgemeestersreferendum

De eerste verkiezingen waarvoor de door de Stichting Wijvertrouwenstemcomputersniet.nl gevraagde voorziening gevolgen kan hebben, is het burgemeestersreferendum dat op 10 oktober in Utrecht plaatsvindt.

Als het aan de landsadvocaat Arnoud Boorsma ligt, kunnen de Utrechters gewoon met Nedap-stemcomputers stemmen. Hij betoogde dat de staatssecretaris van Binnenlandse Zaken (die hij in de rechtszaak vertegenwoordigde) niet gaat over de manier waarop lokale overheden referenda organiseren: dat mag de gemeente zelf beslissen. “Het verzoek van de stichting aan de staatssecretaris is dan ook aan het verkeerde adres gericht.” Boorsma kreeg bijval van Willem Stoker van de gemeente Utrecht. “We kunnen ook verkiezingen houden met handopsteken op het Domplein als de gemeenteraad daartoe besluit.”

Als Utrecht toch gebruik moet maken van het rode potlood, dan zal dat de gemeente een extra kostenpost van honderdduizend euro opleveren, hield Stoker de rechter voor. “Een verkiezing met stembiljetten is een enorme klus. Dat betekent dat we stemhokjes en dergelijke moeten gaan aanschaffen en extra personeel moeten aantrekken.”

Stoker vroeg de rechter daarom om nog voor maandag 10 uur uitspraak te doen. Dan moet de gemeente namelijk besluiten of er wel of geen gebruik zal worden gemaakt van stemcomputers. Rechter M.A.J. Berkers, die tijdens de zitting liet blijken zich goed in het onderwerp te hebben verdiept, gaf geen gehoor aan deze oproep. “Dit is een belangrijke zaak. Die moet ik goed overdenken.”

Dat brengt Utrecht in een lastig parket. Als de rechtbank niet meegaat in de redenering van de landsadvocaat, dan kan dat betekenen dat het gebruik van stemcomputers niet wordt toegestaan bij het referendum. De periode tussen de uitspraak en het referendum – negen dagen – lijkt te kort om alsnog over te stappen op het rode potlood. Vermoedelijk neemt Utrecht daarom maandag al de beslissing om toch het rode potlood te gaan stemmen.

Open source

Voordat de rechter op 10 oktober uitspraak doet, komt de commissie Korthals Altes nog met een rapport over stemcomputers. De regering zal op basis van het advies van die commissie voorstellen doen om de regels voor stemcomputers aan te passen. “Die nieuwe regeling zal er voor het einde van het jaar zijn”, aldus landsadvocaat Boorsma.

De linkse oppositie in de Tweede Kamer nam kort voor het zomerreces al een voorschot op de uitkomsten van het onderzoek van Korthals Altes. De SP en GroenLinks pleitten voor de snelle invoering van een paper trail en voor het verplichte gebruik van open source software bij stemcomputers.