Een groot verlies: de bevlogen internetpionier Felipe Rodriquez, die aan de wieg stond van XS4ALL, is overleden.

De eerste keer dat ik Felipe Rodriquez sprak, was op 10 augustus 1997. Het was een warme zomerdag en we stonden op een camping in de Flevopolder waar op dat moment het vierjaarlijkse hackersevenement Hacking In Progress (HIP97) plaatsvond. Om nog iets preciezer te zijn: we stonden bij een blok telefooncellen van de PTT.

De telefoons waren gehackt. Iedereen kon daardoor opeens gratis bellen. Rodriquez, die destijds directeur was van XS4ALL en één van de organisatoren van HIP97, had dat net ontdekt. “Ik zag dat je alleen nog maar het alarmnummer kon draaien”, legde hij mij uit. “Dus ik draaide 112 om te kijken wat er zou gebeuren. Direct daarna kreeg ik een dialtone, waarna ik gewoon een nummer kon kiezen.”

Rodriquez had gemengde gevoelens over de hack. Hij maakte zich zorgen. Want het was nu natuurlijk niet meer mogelijk om 112 te bellen. Bovendien was PTT één van de sponsors van HIP97. Tegelijkertijd kon hij als directeur van een provider die was voortgekomen uit de hackersscene een lichte glimlach niet onderdrukken.

Spaans restaurant

Felipe Rodriquez heeft een niet te onderschatten rol gespeeld bij de opkomst van internet in Nederland. In de eerste helft van de jaren negentig was internettoegang in Nederland nog voorbehouden aan een klein clubje academici. Om daar verandering in te brengen richtte Rodriquez samen met een aantal anderen XS4ALL op. Nu kon iedereen toegang krijgen tot mail, nieuwsgroepen en het web.

Rodriquez, die het Spaanse restaurant Centra op de Lange Niezel in Amsterdam had, financierde de nieuwe provider. “Zonder dat restaurant op de Wallen hadden we geen XS4ALL gehad”, vertelt publiciste Karin Spaink, die sinds de begindagen van XS4ALL goed bevriend was met Rodriquez.

Groot charmeur

Minstens zo belangrijk waren Rodriquez’ ideeën over internet. Hij werd gedreven door idealisme en vond het belangrijk om internet voor zoveel mogelijk mensen in Nederland toegankelijk te maken. Daarnaast had hij een duidelijk idee waar het met internet naartoe ging en wat voor implicaties dat bijvoorbeeld had voor de burgerrechten.

“Felipe kon mensen enthousiast maken die nog nooit hadden nagedacht over internet”, herinnert Spaink zich. “Ze vielen als een blok voor hem. Felipe was een tamelijk geniaal iemand en een groot charmeur.”

“Hij was heel innemend”, vindt ook Rop Gonggrijp, één van de medeoprichters van XS4ALL. “Terwijl ik meer een soort Tijl Uilenspiegel was, was hij iemand die zich netjes voorstelde en goed luisterde naar de standpunten van anderen. Hij was open en niet dogmatisch. Gewoon een heel fijn mens.”

Scientology

Rodriquez’ charmes kwamen onder meer van pas tijdens destrijd die Karin Spaink en XS4ALL uitvochten met Scientology over de online verspreiding van documenten die de sekte geheim wilde houden.

Spaink: “We zaten een keer om tafel met Julia Rijnvis van Scientology en hoewel we natuurlijk op voet van oorlog verkeerden, slaagde Felipe erin om Julia om zijn vinger te winden. Terwijl ik er het liefst hard in ging, probeerde Felipe haar mee te krijgen in ons verhaal. Dat was zijn grote kracht: zelfs bij zijn grootste tegenstanders ging hij op zoek naar gemeenschappelijke punten. Hij was een echte schaker.”

Kinderporno

Zijn schaakkwaliteiten waren van groot belang in de begindagen van een voor iedereen vrij toegankelijk internet. Sommige politici pleitten voor vergaande censuur en Rodriquez nam de ondankbare taak op zich om hen daarvan te weerhouden. “Hij kon buitengewoon goed uitleggen welke onverkwikkelijke gevolgen de voorgestelde maatregelen konden hebben”, vertelt Spaink.

Tegelijkertijd – en daaruit blijkt zijn schaaktalent – kwam Rodriquez ook in actie om de uitwassen van een vrij en open internet te beteugelen. Hij stond aan de basis van het Meldpunt Kinderporno, dat tot op de dag van vandaag actief is. “Daarmee had hij een vooruitziende blik, want inmiddels is kinderporno op internet nog een veel groter probleem dan destijds”, zegt Spaink.

Politieke discussies

Dat Rodriquez een visionair was, bleek ook uit zijn betrokkenheid bij de oprichting van De Digitale Stad (DDS), ter gelegenheid van de Amsterdamse gemeenteraadsverkiezingen van 1994. “Samen met Marleen Stikker, de ‘burgemeester’ van DDS, zag hij al vroeg dat politieke discussies op een nieuwe manier gevoerd konden worden”, vertelt Spaink.

Rodriquez was zelf ook zeer geëngageerd. In nieuwsgroepen en op mailinglijsten schreef hij over de meest uiteenlopende zaken – ik herinner me onder meer verscheidene bijzonder goed geschreven mails na de aanslagen van 11 september over de gevaren van militair ingrijpen.

De XS4ALL-oprichter was enorm begaan met digitale burgerrechten. In Australië, waar hij enige tijd woonde, richtte hij de Australische tak van de Electronic Frontier Foundation (EFF) op. En in Nederland speelde hij jarenlang een zeer belangrijke rol als financier van Bits of Freedom.

“Felipe heeft Bits of Freedom diverse keren gered”, zegt Spaink, die jarenlang voorzitter was van de stichting. “Ik denk dat hij in zijn eentje grofweg de helft van Bits of Freedom betaalde.”

Anarchist Cookbook

De laatste keer dat ik Felipe Rodriquez zag, was op 25 augustus 2006 in een zaaltje boven het Amsterdamse café De Heffer, op een steenworp afstand van restaurant Centra. We waren daar ter gelegenheid van de opheffingsbijeenkomst van het ‘oude’ Bits of Freedom.

Het ging al slecht met Rodriquez. De multiple sclerose, die hij had gekregen kort nadat hij de liefde van zijn leven had gevonden, eiste haar tol. Alles ging moeizaam en zijn geheugen liet hem danig in de steek. Ik vertelde hem over de eerste keer dat we contact hadden gehad, in 1996, toen enkele Tweede Kamerleden hadden geëist dat het Anarchist Cookbook van internet zou worden verwijderd. Rodriquez kon zich er niets meer van herinneren.

Ik vertelde dat we destijds over die zaak hadden gemaild – ik schreef er een stukje over voor een al lang vergeten internetkrant – en dat hij de Kamerleden er fijntjes op had gewezen dat het boek dat zij van de homepage van een student wilden verwijderen, gewoon bij de boekhandel te koop was. Was het niet een beetje vreemd om andere normen te hanteren voor internet dan voor andere media, had Rodriquez de Kamerleden voorgehouden. Heel even was daar weer die glimlach.

Rodriquez is deze week op 46-jarige leeftijd overleden.