Het gebruik van Digital Rights Management om het kopiëren van muziek tegen te gaan, staat de laatste maanden steeds meer onder druk. Is het einde van drm in zicht?

‘Een kopieerbeveiliging op een cd is als een fietsslot: het houdt eerlijke mensen eerlijk’, aldus Tim Kuik van Stichting Brein tijdens een bijeenkomst die Xs4all in oktober 2003 organiseerde over het auteursrecht.

Protest tegen drm op de stoep van de Apple Store in San Francisco.

Andere mensen die de bijeenkomst bijwoonden, waren aanmerkelijk minder enthousiast over de kopieerbeveiligingen die de muziekindustrie toepast om het kopiëren van muziek tegen te gaan. ‘Misschien wil ik de muziek die op die cd staat, wel helemaal niet sharen. Maar ondertussen word ik wel de dupe, omdat ik ‘m niet op mijn computer kan afspelen’, hield Machiel van der Velde van de Consumentenbond Kuik voor.

Van der Velde legde de vinger daarmee op de zere plek. Want drm zorgt er niet alleen voor dat eerlijke mensen eerlijk blijven, de techniek blijkt in sommige gevallen ook een regelrechte straf voor mensen die gewoon betalen voor hun muziek.

Drm zorgt er namelijk voor dat de rechten van de eerlijke koper worden ingeperkt. Hij kan de muziek niet altijd op alle apparaten afspelen en hij kan er niet altijd een kopie (of slechts een beperkt aantal kopieën) van maken. En dan zwijgen we nog maar over de schade die kopieerbeveiligingen (zoals de Sony rootkit) kan veroorzaken. Niet voor niets spreken de tegenstanders van drm liever over digital restrictionsmanagement dan digital rights management.

De ‘oneerlijke’ muziekconsument heeft daarentegen totaal geen last van alle beperkingen die de industrie de eerlijke koper oplegt. Hij kan de muziek (legaal) downloaden en zonder beperkingen beluisteren. Want op de muziek die je gratis downloadt via een uitwisselnetwerk zit natuurlijk geen drm meer. Daarmee worden downloaders dubbel beloond: ze hoeven niet te betalen en ze kunnen onbekommerd naar de muziek luisteren.

Inmiddels heeft ook bij de muziekindustrie het idee postgevat dat dit de wereld op zijn kop is. Eind vorig jaar besloten de grootste muzieklabels te stoppen met het uitbrengen van cd’s die voorzien zijn van kopieerbeveiligingen. De kosten bleken niet op te wegen tegen de resultaten, schrijft de Nederlandse branchevereniging van de entertainmentindustrie (NVPI) op haar site.

Het afschaffen van drm op cd’s is een voor de consument gunstige eerste stap, maar de strijd is nog niet gestreden. Wie via internet tegen betaling muziek downloadt, krijgt daar namelijk in veel gevallen extragratis drm bij.

Maar ook het gebruik van drm bij muziekdownloads staat de laatste maanden flink onder druk. Dat hebben we voor een belangrijk deel te danken aan de Noorse ombudsman. Die droeg Apple op om voor 1 oktober wijzigingen aan te brengen in de iTunes Music Store. Muziek die bij je bij iTunes kunt downloaden, moet ook afspeelbaar zijn op andere apparaten dan de iPod, vindt de Noorse ombudsman.

Het Noorse initiatief vond onder meer navolging in Nederland waar de Consumentenbond een klacht tegen Apple indiende bij de Nederlandse Mededingsautoriteit NMa. ‘Wie een liedje koopt via iTunes, zal de rest van zijn leven iPods moeten kopen om van dat liedje te kunnen blijven genieten’, stelt de bond.

In een open brief van begin februari schrijft Apple-topman Steve Jobs dat hij de Europese bezwaren tegen drm begrijpt. Sterker nog: wat hem betreft is het snel gedaan met de toepassing van drm bij muziek die wordt verkocht via internet. Jobs kan het niet nalaten om de Europese tegenstanders van drm er in zijn brief fijntjes op te wijzen dat tweeënhalf van de vier grote muzieklabels Europese bedrijven zijn (Universal, EMI en Sony BMG).

Dat komt goed uit, want volgens recent onderzoek van Jupiter Research vinden de meeste Europese topmensen in de muziekindustrie dat het afgelopen moet zijn met drm. Van de topmensen die Jupiter ondervroeg, denkt 62 procent dat het opheffen van beveiligingen op mp3’s zal leiden tot een toename van de verkoop.

Wellicht dat Jobs de druk op de muziekindustrie nog wat verder kan opvoeren. Daarvoor zit hij namelijk in een prima positie: het grootste deel van de muziek die legaal via internet wordt verkocht, gaat namelijk via zijn iTunes-winkel. Natuurlijk, er zijn alternatieven voor de iTunes Music Store waar muziek zonder drm wordt verkocht. Maar meestal is het aanbod daar een stuk beperkter en obscuurder.

Het lijkt hoe dan ook een kwestie van tijd tot we in de iTunes Store drm-vrije muziek kunnen aanschaffen. De vraag is wat deze ontwikkeling gaat betekenen voor de thuiskopieheffingen. Worden die, met het verdwijnen van drm, uitgebreid? Zodat je bijvoorbeeld ook een heffing moet betalen over de iPod die je aanschaft? Of moet je extra gaan betalen voor het gebruik van p2p-diensten?

De muziekindustrie zal dergelijke heffingen ongetwijfeld toejuichen. En ze krijgen daarbij steun uit onverwachte hoek. Advocaat Christiaan Alberdingk Thijm, die in de rechtszaal talloze malen de strijd aanbond met Stichting Brein, denkt dat dergelijke heffingen een redelijk alternatief vormen voor drm.

Dit artikel verscheen op Bright.nl.