De Big Brother Awards – bedoeld voor personen, overheden en bedrijven `die hun best hebben gedaan om de privacy van burgers te schaden’ – werden vrijdagavond voor het eerst in Nederland uitgereikt. Simon Davies, van Privacy International en organisator van de eerste Big Brother Awards in Groot-Brittannië, was speciaal voor de gelegenheid ingevlogen.

Davies signaleert een `verontrustende ontwikkeling in Nederland’. De privacy, volgens Davies `een fundamentele steunpilaar van de maatschappij’, staat onder druk. En in tegenstelling tot wat velen denken, is het in Nederland volgens Davies allesbehalve goed gesteld met de bescherming van de privacy. “Het is hier slechter dan in de meeste andere landen waar ik gewerkt heb.”

Het inbreuk maken op de privacy is volgens Davies inmiddels `een enorme industrie’. En: “Sinds 11 september is het proces van privacyschending alleen maar versneld.” Bij de nominaties voor de door de digitale-burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom georganiseerde prijsuitreiking was echter maar weinig van `9/11′ te merken.

Verkeer

Alleen de nominatie voor staatssecretaris Monique de Vries was een direct gevolg van 11 september. Na de terreuraanslagen in de Verenigde Staten brak De Vries samen met Groot-Brittannië een lans voor het verzwaren van de zogeheten bewaarplicht voor verkeersgegevens in de Europese Unie. Daardoor zouden onder meer internetaanbieders langer gegevens moeten bewaren over het `internetgedrag’ van hun abonnees.

Voor haar pleidooi voor de zwaardere bewaarplicht sleepte De Vries een van de vier Big Brother Awards in de wacht. De staatssecretaris was niet aanwezig om de onderscheiding op te halen. “Staatssecretaris De Vries is dan ook het best bewaarde geheim van Den Haag”, grapte jurylid Christiaan Alberdingk Thijm. De Vries zal de prijs per post toegestuurd krijgen.

Agressie, spam en spyware

TNO was wel aanwezig om de Big Brother Award in de categorie `bedrijven’ in ontvangst te nemen. TNO kreeg de prijs voor de ontwikkeling van `automatische agressie detector video software’. Met de software kunnen makkelijk mensen gevolgd worden die gedrag vertonen dat wijst op agressie.

Extra pijnlijk was dat TNO op een congres in 2000 een demonstratie van de software gaf aan de hand van de beelden van de opstand in Belgrado tegen de van oorlogsmisdaden verdachte Milosevic. “Niemand kan het toch oneens zijn met maatregelen om groepsgeweld in te dammen”, zo hield een medewerker van TNO zijn overdonderde gehoor voor.

“Bij TNO was er kennelijk niet over nagedacht dat sommige demonstraties, zoals deze, wel degelijk nut kunnen hebben”, aldus jurylid Eveline Lubbers, die waarschuwde voor het verkeerd gebruiken van de door TNO ontwikkelde software.

Door de overwinning van TNO vielen de onder internetters bekende bedrijven AbFab (genomineerd voor `het massaal versturen van spam’) en KaZaA (`meeleveren van spyware’) buiten de `prijzen’. Overigens zat de advocaat van KaZaA, Christiaan Albedringk Thijm, in de jury.

RIVM en Mevis

In de categorie overheid ging de Big Brother Award naar het RIVM. Het RIVM kreeg de prijs omdat het jarenlang een bloedmonsters van pasgeborenen opsloeg zonder wettelijke basis en zonder medeweten van de ouders.

Het RIVM toonde zich `onaangenaam verrast’ met de prijs. Volgens het rijksinstituut is de kritiek achterhaald. Nadat in 2000 een publicitaire rel ontstond over het bewaren van de bloedmonsters van de hielprikken, is er veel ten goede veranderd, aldus het RIVM. In een reactie op de eigen site verweert de organisatie zich dan ook uitgebreid tegen de beschuldigingen.

De Big Brother Award voor het `slechtste plan’ ging naar de Commissie Mevis. De Commissie kreeg de prijs voor het voorstel voor de invoering van een algemene inlichtingenplicht waarbij onder andere banken, verzekeraars en telecommunicatieaanbieders kan worden opgedragen gegevens over hun klanten op te slaan en af te geven aan justitie.