“2004 is het jaar van de weblog geworden”, schrijft De Telegraaf begin december. Een mening die in ieder geval wordt gedeeld door de Amerikaanse woordenboekenuitgever Merriam-Webster die de term ‘blog’ uitroept tot woord van het jaar.

Het bijhouden van een weblog is allang niet meer voorbehouden aan ‘internerds en frieks’, zoals weblogger van het eerste uur Jeroen Bosch (van het legendarische Alt0169.com) de webloggemeenschap in 2000 omschreef. Ook mensen die het internet doorgaans alleen gebruiken om hun Hotmail te checken en wat te msn’en, zijn aan het webloggen geslagen. Het is dan ook geen toeval dat Microsoft begin december zijn eigen weblogdienst MSN Spaces lanceert.

Volgens de weblogzoekmachine Technorati komen er elke dag ongeveer 23.000 blogs bij: elke drie seconden één. Via de Nederlandse dienst web-log van Ilse zijn inmiddels meer dan vijftigduizend bloggers actief.

De meeste nieuwbakken webloggers die via diensten als web-log publiceren, gebruiken hun site voor datgene wat ze tot voor kort nog in hun dagboek zouden opschrijven. Ze doen op hun blog kond van wat ze hebben meegemaakt en hoe ze zich voelen. Berichten die vooral interessant zijn voor vrienden en familie.

Een trapje hoger in de webloghiërarchie staan de bloggers die met hun site ook bezoekers buiten de eigen kennissenkring aanspreken. Mensen die beter dan gemiddeld kunnen schrijven of gewoon een spannender leven hebben. En de linkdumpers die hun bezoekers dag-in-dag-uit trakteren op grappige foto’s, films en links.

Tot slot, aan de top van de weblogpiramide, zijn er nog de opinieleiders zoals Glenn Reynolds (Instapundit) Lawrence Lessig (Lessig Blog), Andrew Sullivan (Daily Dish) en Jeff Jarvis (BuzzMachine). Webloggers die vaak de toon zetten en door collega-bloggers op grote schaal worden geciteerd. Ook in de traditionele media worden zij regelmatig aangehaald. In veel gevallen leveren de weblogopinieleiders ook zelf bijdragen aan kranten en opinietijdschriften.

Ombudsman

De verhouding tussen de ‘oude media’ (kranten en televisie) en de weblogs is soms moeizaam. Weblogs linken veel en graag naar artikelen op de sites van traditionele media. Tegelijkertijd wordt er ook veel gekankerd op de kwaliteit van de berichtgeving. De oude media zijn vooringenomen, slecht geïnformeerd, lui en natuurlijk vooral heel erg ouderwets.

Door de opkomst van internet hebben de traditionele media hun monopolie op het controleren van de macht verloren. Dure drukpersen en televisiestudio’s zijn immers niet langer noodzakelijk voor wie de rest van de wereld wil bereiken.

Sommige webloggers beschouwen zichzelf als de échte waakhonden van de democratie – een functie die traditioneel door de journalistiek wordt opgeëist. De oude media hebben deze taak laten versloffen, menen deze webloggers. Kranten en tv-stations hebben daarom zelf een waakhond nodig. En in die lacune voorzien de kritische bloggers.

Andere webloggers geloven meer in een vreedzame coëxistentie tussen de oude en nieuwe media. De vraag of weblogs de traditionele media ooit zullen vervangen, is volgens Xeni Jardin van BoingBoing.net even zinloos als de vraag of ‘boerenmarkten ooit de restaurants zullen vervangen’. Op weblogs verschijnt veel meer ‘ruw materiaal’, meent zij. De berichten op de weblogs ontberen echter de betrouwbaarheid die de verhalen van de meeste traditionele media wel hebben. “Er is geen ombudsman voor de <i>blogosphere</i>”, constateert Jardin in The New York Times.

Dan Rather

Weblogs treden echter maar wat graag op als ombudsman van de oude media. Het hoogtepunt voor de webloggende critici van de traditionele media is dit jaar het ten val brengen van Amerikaanse tv-journalist en presentator Dan Rather.

Rather, één van de iconen van de Amerikaanse televisie, presenteert begin september in het programma ’60 Minutes’ een aantal memo’s waaruit blijkt dat de Amerikaanse president George W. Bush er tijdens zijn diensttijd begin jaren zeventig de kantjes vanaf liep.

Diverse webloggers zetten al snel vraagtekens bij de authenticiteit van de getoonde documenten. Zo wordt in de memo’s gebruik gemaakt van het lettertype Times New Roman, hangen de letters ’th’ na cijfers boven de regel (superscript, bijvoorbeeld in ‘111th Fighter Interceptor Squadron’) en zijn sommige teksten gecentreerd. In theorie is dat allemaal mogelijk met een typmachine van begin jaren zeventig, maar erg waarschijnlijk is het niet dat een Amerikaanse legerfunctionaris daarover beschikte.

En inderdaad: de documenten blijken nep. Ze zijn gemaakt met Microsoft Word. CBS en Rather, die de kritiek aanvankelijk afdeden als lekenpraat van webloggers die vanuit hun huiskamer en in hun pyjama’s stukjes zitten te tikken, moeten diep door het stof. Na de door Bush gewonnen verkiezingen kondigt Rather aan dat hij (gedeeltelijk) met pensioen gaat.

Volgens het Britse tijdschrift The Economist markeert de pensionering van Rather het einde van een tijdperk. “In de eerste plaats verliezen de oude media macht aan de nieuwe. En in de tweede plaats verliest het linkse media-establishment macht aan een meer gevarieerde kakofonie van nieuwe stemmen”, schrijft The Economist die deze ontwikkeling toejuicht.

Tonino

Ook Nederlandse weblogs zijn in staat om iemands carrière te breken, blijkt als officier van justitie Joost Tonino in oktober besluit het bijltje erbij neer te gooien. Een zestienjarige scholier slaagt erin om het Zonnet-account van de fraudeofficier binnen te dringen. Deze ‘hacker’ speelt de mails door naar het weblog Neukia dat de meest smeuïge berichten prompt publiceert.

Het is de druppel die de emmer doet overlopen voor Tonino die enkele dagen daarvoor al negatief in het nieuws is geweest door een uitzending van Peter R. de Vries. Tonino had zijn pc bij het vuilnis gezet, omdat het apparaat was besmet met een computervirus. Een taxichauffeur pikte het apparaat van de straat op en bracht het naar De Vries.

Persoonlijke informatie die de misdaadverslaggever niet naar buiten bracht, slingert Neukia zonder scrupules op het web. Pas later, als het Openbaar Ministerie een onderzoek aankondigt naar het ‘hacken’ van de e-mailbox van Tonino, komt het berouw van Neukia. Het weblog haalt de schermafdrukken van de inbox en de e-mailberichten van Tonino offline.

In een verklaring biedt het weblog zijn ‘oprechte excuses’ aan ‘de heer Tonino’ aan. “Zonder na te denken bij de consequenties van het plaatsen van de brief en de screenshots publiceerden we alles wat we in onze handen kregen van een hacker die schuil gaat onder de nick ‘countzer0′”, aldus de ‘Neukia-crew’. Met hulp van Neukia grijpt het KLPD de zestienjarige ‘counter0’ een maand later in de kraag.

Geenstijl.nl

Neukia is exemplarisch voor een bepaald type weblog dat buiten Nederland nauwelijks voorkomt: de shocklog. Deze weblogs gaan door waar de gemiddelde radio-dj ophoudt. Ze zoeken de grenzen op en gaan daar vervolgens met alle plezier overheen. Niets leuker dan lekker treiteren en rellen.

Verreweg het succesvolste weblog in deze categorie is Geenstijl.nl, gemaakt door enkele journalisten die weten hoe ze de aandacht moeten trekken. Geenstijl.nl raakt in 2004 in de ene na de andere affaire verzeild en trekt grote aantallen bezoekers – meer dan veel Nederlandse krantensites.

Of het nu gaat om de Amsterdamse Dienst Stadstoezicht die een lijst online zet met iedereen die op een parkeervergunning te wachten of om de tiener Awa uit Leeuwarden die zijn vriendin in brand stak en daar een rapnummer aan wijdde: Geenstijl.nl zit erbovenop.

Stivoro

Het jaar begint meteen goed met de onthulling dat de Stichting Volksgezondheid en Roken (Stivoro) een nepteller op haar site heeft gezet waarmee wordt ‘geteld’ hoeveel Nederlanders op 1 januari zijn gestopt met roken. Het aantal ‘stoppers’ volgens de teller (953.758) is veel hoger dan het aantal bezoekers aan de site (107.149), zo ontdekt het weblog.

Directeur Trudy Prins van Stivoro moet de fout toegeven. “Het getal van 950.000 is gebaseerd op onderzoek van het NIPO. Dat staat los van die website”, aldus Prins. “De volgende keer zullen we beter aangeven hoe we aan de cijfers zijn gekomen.”

De boetedoening van Prins komt echter te laat voor de redacteuren en bezoekers van Geenstijl.nl. Het weblog ontketent een ware vendetta tegen ‘Pinokkio Prins’. “In de reacties word ik uitgemaakt voor kuttekop en stoephoer”, stelt Prins een week na het eerste bericht op Geenstijl.nl tot haar ontzetting vast. “De stukjes die op Geenstijl.nl verschenen, werden steeds tendentieuzer.” Ook wordt Prins regelmatig op haar mobiele telefoon gebeld en bedreigd.

Vakbondsmannetje

De voortdurende, kinderachtige acties tegen Prins zijn al even karakteristiek voor Geenstijl.nl als de regelmatige scoops. Feiten en meningen husselen de makers van Geenstijl.nl met plezier door elkaar.

Het weblog slaat volgens een aloude Telegraaf-gewoonte zowel naar links als naar extreemrechts. De AEL, het stampvoetende vakbondsmannetje Lodewijk de Waal, het Meldpunt Discriminatie Internet, kaalkopjes, oud-linkse fossielen als Marcel van Dam, spammer Patrick de Bruin en NieuwRechts-voorman Michiel Smit mogen zich ‘verheugen’ in de warme belangstelling van de makers van Geenstijl.

De invloed van Geenstijl.nl reikt verder dan het internet. Zo slaagt het weblog erin om een nieuwe smaak Doritos via een verkiezing op internet de naam Geenstijl te geven. Als de makers van Geenstijl.nl in april schrijven dat ze ermee ophouden, omdat één van de redactieleden in elkaar is geslagen, tonen zelfs Barend & Van Dorp interesse. De molestatie blijkt echter een ‘stijlloze grap’.

B&W

In oktober komen twee mensen achter Geenstijl.nl alsnog op tv. Ambroos Wiegers (prof. Hoxha) en Jaap Stalenburg (Starfucker) gaan bij B&W in discussie met internetjournalist Francisco van Jole. Ook Trudy Prins en de weblogs Retecool.com en Volkomenkut zijn van de partij. Het wordt een memorabele uitzending waarin over en weer flink met modder wordt gesmeten.

Van Jole verwijt de webloggers van Geenstijl.nl dat ze zich verschuilen achter nicknames. Dat belemmert het maatschappelijk debat, meent hij. “Ze willen zich vrijwel nooit openlijk verantwoorden voor wat ze doen of teweeg brengen”, meent Van Jole.

Wat dat betreft hebben de door Van Jole bekritiseerde weblogs wel wat weg van die vermaledijde oude media die doorgaans ook niet staan te trappelen om verantwoording af te leggen als ze een fout hebben gemaakt. Vraag maar aan CBS en Dan Rather.