Nieuwe media, nieuwe dilemma’s. Eind vorig jaar wees de Raad voor de Journalistiek een klacht af van een man die bezwaar had aangetekend tegen artikelen die in 1999 en 2001 in het Ublad waren verschenen. De man, die voor de artikelen was geïnterviewd, vond het vervelend dat klanten die hem Googleden bij de digitaal gearchiveerde artikelen terechtkwamen.

De Raad oordeelde, mede op basis van een advies van Henk Blanken, dat “de samenleving is gebaat bij goed functionerende, zo volledig mogelijke en dus betrouwbare archieven, waarvan de inhoud niet kan worden gewijzigd”.

Maar hoe zit dat bij user generated content? Moet de lezer die een reactie achterlaat op een nieuwssite, daar achteraf nog wat over te zeggen hebben? En hoe zit het met mensen die zich jaren na publicatie benadeeld voelen door een online commentaar?

Privé-chauffeurs
Onlangs ontving ik twee mails van mensen die mij vroegen of ik een reactie kon verwijderen. In het eerste geval was dat overigens niet direct duidelijk. De berichttekst luidde: “Ik zag dat je mijn cv geplaatst hebt op internet. Mijn vraag is heb ik jou toestemming gegeven om dit te plaatsen?” Na wat heen-en-weer-gemail bleek de vraag te slaan op een reactie die de mailer ooit zelf had achtergelaten bij een stuk dat ik had geschreven.

Het artikel handelde over een bedrijf dat onder meer privé-chauffeurs leverde. De mailer verkeerde in de veronderstelling dat hij een baan kon krijgen bij dit bedrijf door een reactie onder het artikel achter te laten (een veelgemaakte fout: er zijn ook hele volkstammen die hun UPC-abonnement proberen op te zeggen via een reactie onder een artikel over UPC) en plaatste zijn sollicitatiebrief onder het artikel.

Enkele jaren nadat de mailer zijn brief online had gezet, was hij zijn bericht via Google weer tegengekomen. En dat was natuurlijk niet de bedoeling – zeker niet nu de man in kwestie een verantwoordelijke baan had gekregen.

Billenkoek
De tweede mail die ik binnenkreeg, was van een stripwinkelier in ruste die zich beklaagde over een stripwinkeltest die ik elf (11!) jaar geleden op mijn homepage had geplaatst. De test was gebaseerd op ervaringen van lezers. Een stripzaak uit de Amsterdamse Pijp was volgens hen de slechtste.

Lezers omschreven de eigenaar van de stripwinkel als een ‘onbeschofte vlerk’ die er niet voor terugdeinsde om klanten de winkel uit te schoppen. Eén klant kreeg zelfs te horen dat hij billenkoek zou krijgen als hij het waagde om terug te komen.

De betreffende stripwinkel is inmiddels verdwenen, maar de laatste eigenaar kan zich nog opwinden over de commentaren op mijn homepage, zo bleek uit zijn mail. Zo rond de tijd dat ik mijn stripwinkeltest publiceerde, had hij de zaak namelijk overgenomen. Het was de vorige (inmiddels overleden) uitbater geweest die verantwoordelijk was voor alle negatieve commentaren. “Vindt U het zelf niet eens tijd worden om deze achterhaalde ‘informatie’ te verwijderen?”, vroeg hij mij.

Ingezonden brief
Aan die wens heb ik niet voldaan. Volgens mij was het voldoende duidelijk dat de lezersreacties sloegen op de situatie van begin 1997. De klachten waren afkomstig van mensen die met volledige naam worden genoemd. En – zo weet ik uit eigen ervaring – de kritiek was volkomen terecht.

Het verzoek van de solliciterende chauffeur vind ik een stuk lastiger. Er is duidelijk sprake van iemand die zonder goed na te denken een reactie heeft achtergelaten. Foutje, kan iedereen gebeuren. Moet je de hand dan niet over het hart strijken?

Een reactie achterlaten op een nieuwssite is veel laagdrempeliger dan een ingezonden brief per post sturen, maar terwijl de krant met de ingezonden brief een dag later wordt gebruikt om de vis in te verpakken, kan een online reactie jou (of iemand anders) jaren later nog achtervolgen.

Bekende Nederlander
Volgens Jaap Stronks zijn reacties de volledige verantwoordelijkheid van een reaguurder. “De comments zijn niet van jou, maar van de commenters. Een reactie is een publicatie van een persoon, en die is van hém”, schreef hij in april vorig jaar. Maar als een reactie van een reaguurder is, moet die persoon dan ook het recht hebben om zijn commentaar te (laten) verwijderen?

Een eenduidig antwoord op die vraag is onmogelijk. Er kleven de nodige praktische bezwaren aan het verwijderen van commentaren van lezers. Zo kan het weghalen van een oude reactie een tijdrovende en technisch lastige klus zijn voor een internetredactie. Als iemand een commentaar achterlaat dat veel andere reacties uitlokt, kan het bovendien vrij lastig zijn om de oorspronkelijke reactie weg te halen zonder daarmee de discussie geweld aan te doen.

Verder is het vaak moeilijk vast te stellen of iemand er niet een verborgen agenda op na houdt bij een verwijderverzoek. Een jongen die jaren geleden de domeinnaam van een bekende Nederlander had geregistreerd, stuurde mij een keer een mail met het verzoek om het artikel over de kwestie offline te halen. Twee weken na de mail werd duidelijk waarom: de persoon in kwestie moest voor de rechter verschijnen vanwege een vergelijkbare zaak. Dat het via een simpele Google-zoekopdracht duidelijk werd dat hij een recidivist was, kon hij op dat moment niet gebruiken.

Dit artikel verscheen op De Nieuwe Reporter.