Ter gelegenheid van zijn tienjarig bestaan organiseerde internetaanbieder XS4ALL zaterdag 11 oktober het ‘Auteursrechtenvrij Festival’, een dag met debatten over het auteursrecht en (copyrightvrije) muziek. Dat laatste was althans de bedoeling. Maar de Buma/Stemra gooide roet in het eten, zo vertelde XS4ALL-woordvoerder Edith Mastenbroek aan het begin van de dag.

Met de muzikanten die ’s avonds zouden optreden waren al afspraken gemaakt dat hun muziek na afloop van het festival op internet zou worden gezet. “Alleen gaat de Buma/Stemra daarmee niet akkoord”, aldus Mastenbroek. “Die wil twintig cent voor elke download. Dat geld gaat vervolgens weer naar de artiesten.”

“XS4ALL heeft waarschijnlijk contact gehad met een apparatsjik bij Buma/Stemra”, oordeelde Tim Kuik van de Stichting Brein later. “Ik ben ervan overtuigd dat de Buma/Stemra geen enkel probleem zou hebben gemaakt als het voorstel wat hoger was ingestoken.”

Partij-ideoloog

Kuik begaf zich zaterdag in het hol van de leeuw. Dat XS4ALL niet overloopt van sympathie voor de positie waarin de muziekindustrie zich bevindt, bleek al tijdens het inleidende praatje van Mastenbroek. “Het delicate evenwicht tussen de belangen van consumenten en rechthebbenden slaat vaak door in het voordeel van de rechthebbenden”, stelde Mastenbroek die door XS4ALL-directeur Doke Pelleboer werd omschreven als de ‘partij-ideoloog’ van de provider.

Mastenbroek waarschuwde voor ‘Verizon-achtige toestanden’ in Nederland. De Amerikaanse provider Verizon moest eerder dit jaar op gezag van de rechter de persoonsgegevens van een abonnee die online muziek aanbood, doorgeven aan de Recording Industry Association of America (RIAA), de organisatie die de rechten van de platenmaatschappijen en artiesten behartigt.

“Artiesten verdienen het om beloond te worden, maar als wij moeten kiezen tussen de RIAA en de privacy, dan kiezen wij voor de privacy van het individu. Wij willen ervoor waken dat de opsporingswetgeving die is bedoeld om het algemeen belang te dienen, wordt gebruikt voor een commercieel deelbelang.”

Bloed

Ook Ot van Daalen, medewerker van het Instituut voor Informatierecht (IVIR), hekelde de jacht op individuen die via internet muziek aanbieden. “Het auteursrecht krijgt zo bloed aan zijn handen.” Volgens Kuik loopt het in Nederland echter zo’n vaart niet. Vooralsnog hoeven Kazaa-gebruikers zich geen zorgen te maken dat de Stichting Brein hen in de kladden grijpt. “Zolang er geen commercieel alternatief is, handhaven wij niet. Bovendien richten wij ons alleen op de veel-aanbieders, de mensen die het echt te bont maken.”

De muziekindustrie is de heus de kwaadste niet, probeerde Kuik zijn gehoor duidelijk te maken. “Wij gaan echt geen mensen aanpakken omdat zij op internet uitleggen dat je door het indrukken van de Shift-toets de beveiliging op een cd kunt omzeilen. Als zoiets kan, deugt de beveiliging gewoon niet.”

Zo makkelijk lieten de andere aanwezigen zich echter niet overtuigen van de goede bedoelingen van Kuik. Waarom moet er überhaupt een bescherming op een cd, vroeg Machiel van der Velde van de Consumentenbond. “Misschien wil ik de muziek die op die cd staat, wel helemaal niet sharen. Maar ondertussen word ik wel de dupe, omdat ik ‘m niet op mijn computer kan afspelen.” Kuik: “Een anti-kopieerbeveiliging op een cd is als een fietsslot: het houdt eerlijke mensen eerlijk.”

Julius Vischjager-model

Van der Velde riep de muziekindustrie ook op om haast te maken met het aanbieden van muziek op internet. “De iTunes-dienst van Apple is een aardig voorbeeld van hoe het moet.”

Van Daalen heeft daarentegen zijn hoop gevestigd op Kazaa. “We moeten terug naar de situatie dat het auteursrecht de muzikant ten goede komt in plaats van de muziekindustrie. Dat kan gebeuren dankzij Kazaa. Daardoor hebben we de distributeurs niet meer nodig.” Dick Rijken van de Stichting MM Base hield een vergelijkbaar pleidooi. “Dankzij internet ontstaan nieuwe structuren, waardoor de tussenpersonen die tussen makers en consumenten staan, kunnen verdwijnen.”

Hoogleraar informatierecht Bernt Hugenholtz ziet daar niets in . “Je hebt intermediairs nodig. Zelfs Stephen King heeft zijn pogingen om zonder uitgever een boek te verspreiden via internet halverwege mismoedig opgegeven. Zonder tussenpersonen krijg je een situatie die ik het Julius Vischjager-model noem. Vischjager is een man die zijn eigen krantje, de Daily Invisible, zelf aan de man brengt. Een tamelijk treurig beeld, als je het mij vraagt.”

Auteurs in staatsdienst

Hugenholtz hield een pleidooi voor het auteursrecht. “Het auteursrecht maakt auteurs onafhankelijk, het vormt een belangrijke inkomstenbron. Zonder die inkomsten zouden auteurs afhankelijk worden van de staat of suikeroompjes. Voor je het weet heb je een situatie als in de voormalige Sovjet-Unie waar auteurs in staatsdienst waren.”

Dit alles neemt niet weg dat het wat Hugenholtz betreft wel ‘een onsje minder mag’ met het auteursrecht – een oordeel dat door de overgrote meerderheid van de sprekers en discussiedeelnemers werd gedeeld.

Dirk Visser, hoogleraar intellectueel eigendomsrecht, verwelkomde om die reden ook de stevige kritiek die XS4ALL uit op de huidige auteursrechtenwetgeving. “De kritiek is vaak ongenuanceerd en er is vaak niet goed over nagedacht. Maar XS4ALL en andere providers bieden wel een goed tegenwicht aan de lobbies voor rechthebbenden in Brussel en Washington.”

Power to the people

Uiteindelijk verwacht Visser echter het meeste van een meer genuanceerde discussie. “Het is allemaal wat ingewikkelder dan een slagzin op een T-shirt.” Aan de laatste spreker van de dag, rapper Chuck D. (Public Enemy), was deze oproep duidelijk niet besteed. Chuck D. is juist op zijn best als hij zich uitdrukt in one-liners. “P2P staat voor: power to the people”, aldus Chuck D., die anderhalve week geleden nog voor het Amerikaanse Congres van leer trok tegen de muziekindustrie.

Dat de cd-verkopen instorten is niet meer dan vanzelfsprekend, aldus de rapper. “Als je een nummer goed vindt, moet je meteen alle andere nummers op de cd erbij kopen. Het is net alsof je een steak bovenop je ijsje krijgt. Er is niks mis met steak, maar niet bovenop je ijsje. Door internet kunnen consumenten nu zelf hun keuze maken. Ze kopen niet langer cd’s die wel oké zijn, maar alleen cd’s die ze echt goed vinden. Aparte nummers downloaden ze wel van internet.”

Ook rapper Def P. van de Osdorp Posse heeft zich er bij neergelegd dat zijn muziek gratis via internet wordt verspreid. “Zodra je je muziek openbaar maakt, is het weg. Je kunt het verspreiden van muziek via internet wel verbieden, maar als het kan, hebben mensen er gewoon schijt aan.”

“Het onderwerp van dit debat is: ‘Legal Filesharing, hoe kan het wel?’ Het antwoord is: door het legaal te maken”, aldus Def P. “Je kunt je er wel tegen verzetten, maar het is dweilen met de kraan open. Als artiest wordt je toch wel genaaid.” “En de Stichting Brein is het kapotje”, voegde Kuik daar aan toe.