Is er in Nederland sprake van een aanval op de persvrijheid? Volgens Carel Kuyl, hoofdredacteur van Nova, lijkt het daar soms wel op. “Het zijn zware woorden, maar als je ziet hoe er in kamerdebatten over de journalistiek wordt gesproken… Journalisten worden omschreven als boeventuig. Dat is net zo bezijden de waarheid als zeggen dat alle Tweede Kamerleden zakkenvullers zijn.”

“Ik moest me verantwoorden voor het beëindigen van een column in Buitenhof. Tien jaar geleden was dat ondenkbaar geweest”, aldus Kuyl. “Zelfs een middenpartij als de VVD probeert daar nu politieke munt uit te slaan. Van alle kanten neemt de druk op de media toe. Er komen sneller rechtszaken, er zijn bedreigingen en ook rioolsites als GeenStijl doen een duit in het zakje. De rol van de journalistiek moet je koesteren.”

De hartenkreet van Kuyl kwam donderdagmiddag helemaal aan het eind van een debat over werken in de media. En hoewel Kuyls opmerkingen los stonden van de rest van de discussie, sloot zijn boodschap goed aan bij de teneur van de bijeenkomst. “De journalistiek ligt van alle kanten onder vuur”, constateerde discussieleider Mark Deuze al aan het begin van het debat – aanleiding voor de bijeenkomst was de verschijning van zijn boek ‘Media Work‘.

Last in first out
Deuze stipte een aantal problemen aan die hij eerder deze week ook op De Nieuwe Reporter beschreef. In het kort: nieuws wordt nu geproduceerd ‘door alles en iedereen’ en de investeringen van mediabedrijven in nieuwe technologieën gaan ten koste van de investeringen in arbeid. Het gevolg is dat de werkgelegenheid afneemt en dat nieuw journalistiek talent minder kansen krijgt.

Kirsten Vogel, vice-voorzitter van Vers in de Pers (de studenten- en starterssectie van de NVJ), kon in ieder geval het laatste punt van de door Deuze geschetste ontwikkelingen bevestigen: voor afgestudeerden is het niet makkelijk om een baan in de journalistiek te bemachtigen. “Ik ken veel oud-studiegenoten die niet aan de bak komen.” Erik van Heeswijk, vice-voorzitter van de NVJ, was daar niet verbaasd over. “Er is niet genoeg werkgelegenheid in de journalistiek voor alle studenten die de opleidingen afleveren.”

Jongeren vliegen er het eerste uit als er wordt bezuinigd, stelt Deuze. Volgens Kuyl ligt een deel van de schuld daarvoor bij de NVJ. “Het last in first out (lifo) principe is ook het gevolg van de onderhandelingen met de vakbonden. Vakbonden komen met name op voor de oudere werknemers, want die zijn ook vaker lid.” Van Heeswijk: “Lifo is inmiddels weer een beetje achterhaald. De NVJ pleit voor een goede afspiegeling op de redacties. Dat betekent dat er bij banenverlies in elke leeftijdsgroep ontslagen vallen.”

Voor de komende jaren verwacht Kuyl ‘grote veranderingen op de arbeidsmarkt’. Die zullen in toenemende mate ook de oudere werknemers treffen – bijvoorbeeld omdat het ontslagrecht zal worden versoepeld. “Tegelijkertijd krijg je veel meer mensen die van de ene baan naar de andere gaan en dat ook willen.”

Monteur
Dan de burgerjournalist. Vormt die een bedreiging voor de werkgelegenheid in de journalistiek? Deuze verhaalde van een Amerikaans tv-station waar de nieuwsredactie werd ontslagen en het journaal in het vervolg werd gevuld met bijdragen van kijkers.

Van Heeswijk is niet bang voor de burgerjournalist. “Journalistiek is een vak. Net zoals het repareren van auto’s. Ik kan wel zelf gaan sleutelen, maar als ik mijn auto naar een monteur breng gaat het sneller en beter. Burgerjournalistiek wordt nu vooral ingezet om meningen te verzamelen. De interactie met het publiek wordt sowieso overschat. Als een half procent van je publiek reageert, doe je het al heel goed.”

“Journalistiek is een vak waarvoor je vaardigheden nodig hebt. Er gelden codes voor die je moet leren”, vindt ook Kuyl. “Van een professionele journalist mag je verwachten dat hij de waarheid vertelt. Bij burgerjournalisten daarentegen weet je nooit of er sprake is van een dubbele agenda of dat de burgerjournalist zelf onderdeel is van het verhaal.”

Dit artikel verscheen op De Nieuwe Reporter.